Nước Mỹ được lợi từ Đại khủng khoảng?

Bình luận - Phân tích

Ảnh minh họa: Vietimes
Nước Mỹ được lợi từ Đại khủng khoảng?
( Thứ ba, 21/10/2008 04:50 GMT+7)

Theo Nguyên Ân / Vietimes
Một số người trong chúng ta - đặc biệt là những ai dưới tuổi 60, luôn thắc mắc rằng trải qua một sự kiện mang tính thời đại mà họ đọc trong các cuốn sách sẽ như thế nào. Giờ đây, chúng ta đang sống trong một sự kiện lịch sử, nếm trải cuộc hoảng loạn lớn nhất mọi thời đại. Nó có thể được so sánh với các cuộc khủng hoảng lớn nhất những năm 1907, 1929 và chúng ta vẫn chưa thể biết được mọi hậu quả của nó đối với hệ thống tài chính, nền kinh tế và xã hội xét tổng thể.

Chắc chắn rằng cuối cùng các nhà cầm quyền trên thế giới sẽ thành công trong cuộc chiến này. Họ có vô số công cụ tùy ý sử dụng, đặc biệt là họ có thể kết hợp sử dụng chúng một cách hòa hợp nhất. Họ có thể quốc hữu hóa các xí nghiệp, đóng cửa ngân hàng, đình chỉ thương mại và mua lại các khoản vay nợ, cổ phiếu, mua lại các món vay thế chấp. Quan trọng nhất là chính phủ Mỹ có thể in tiền. Tất cả những công cụ này đều có tác động trong dài hạn gây ra rất nhiều vấn đề, tuy nhiên chúng vẫn chưa là gì nếu so với nguy cơ sụy đổ của hệ thống tài chính. Và Washington hình như đã nhận ra họ cần phải làm bất cứ điều gì để có thể trụ đỡ hệ thống đó.

Vẫn còn một câu hỏi lớn đặt ra. Sẽ mất bao lâu để ngăn lại sự đổ vỡ này? Cái giá phải trả là bao nhiêu? Và sẽ mất bao lâu để kế hoạch cứu nguy phát huy tác dụng? Nhưng tại một mức độ nào đó, những cuộc hoảng loạn của thị trường tài chính mấy tuần vừa qua sẽ chấm dứt. Tất nhiên không có nghĩa là thị trường chứng khoán sẽ tăng giá trở lại. Chúng ta đang sống trong thời gian rất khó khăn. Tuy nhiên sự thay đổi sẽ đem đến một triển vọng mới đầy lạc quan.

Giữa những khó khăn và thử thách cam go mà chúng ta sắp phải trải qua, người ta vẫn thấy một chút hi vọng lóe sáng. Cuộc khủng hoảng này đã đột ngột buộc nước Mỹ phải đối mặt với những diễn biến tồi tệ nó đã nảy sinh vài thập niên trước. Nếu chúng ta có thể đá bật những tập quán này, thì tổn hại của ngày hôm nay cuối cùng sẽ trở thành lợi ích về sau.

Từ những năm 1980, người Mỹ đã tiêu dùng nhiều hơn lượng hàng hóa mà họ có thể sản xuất và họ đã bù đắp khoảng thiếu hụt đó bằng vay nợ. Hai thập kỉ với các công cụ tài chính đổi mới và tiền bạc sung túc có nghĩa là ai cũng có thể mượn bao nhiêu tiền họ muốn với bất kì mục đích gì.

Nếu chúng ta muốn có một ngôi nhà lớn hơn, một chiếc TV đẹp hơn và một chiếc xe hơi tốc độ hơn, trong khi thực tế ta không có đủ tiền để trả cho những món đồ đó, cũng không hề gì. Chúng ta chỉ cần một chiếc thẻ tín dụng, cấp một bản thế chấp và có tiền tài trợ cho những mơ tưởng của mình. Khi ham muốn càng lớn thì những món nợ tiêu dùng cũng tăng theo từ 680 triệu đô la năm 1974 đến nay đã là 14 tỉ đô la. Tổng số nợ đã tăng lên gấp đôi chỉ trong 7 năm qua. Một hộ gia đình trung bình có 13 thẻ tín dụng, 40% trong số đó có số dư nợ, tăng từ 6% năm 1970.

Nhưng hành vi tiêu dùng của một người Mỹ trung bình còn tốt hơn hành vi tiêu dùng của chính phủ. Mỗi thành phố, mỗi nước, mỗi nhà nước, đều muốn duy trì hoạt động tăng trưởng của mình và không tăng thuế. Làm sao có thể thực hiện được bài toán phức tạp này? Bằng cách vay nợ, sử dụng thêm nhiều công cụ nợ tinh vi hơn? Thu nhập từ trái phiếu đã tăng trở lại do triển vọng về thu nhập tương lai từ thuế hay may rủi.

”Một xu hướng đang tăng cao là chứng khoán hóa các khoản tài trợ liên bang cho đường xá, nhà ở và các khoản phải chi khác” theo lời của ngài Chris Edwards, học viện Cato nói. Ông chỉ ra ảnh hưởng của kế hoạch này là làm cho chúng trở nên đắt giá hơn, vì chúng còn gánh thêm lãi suất. Vì chúng bảo vệ người đóng thuế nên tất cả cần phải trả giờ đây là lãi suất – ngoài ra chúng còn tạo ra chi phí quá hạn.

Các chính khách địa phương không phải là vấn đề duy nhất. dưới thời Alan Greenspan, cục dự trữ liên bang luôn cố gắng chống đỡ mọi tổn hại. Sự vỡ nợ của Nga? Cắt giảm lãi suất. Lo lắng về sự cố Y2K? giảm lãi suất. thị trường NASDAQ đi xuống? giảm lãi xuất Bất cứ vấn đề nào, giải pháp đều là giữ cho tiền tệ lưu hành và tăng tiết kiệm. Cuối cùng bằng việc đặt thị trường nhà ở vào thế tự nhiên, chiến lược này làm cho vấn đề quá nghiêm trọng để có thể gỡ rối. Cả đất nước đang tham gia vào một vụ gian lận lớn.

Nhà kinh tế Jeffrey Sachs chỉ ra rằng: “Chúng ta muốn rất nhiều thứ từ chính phủ, nhưng chúng ta không muốn trả cho những cái đó”. Vì vậy, chúng ta vay tiền để thoát khỏi vấn đề đó. Năm 1990, nợ quốc gia là 3 nghìn tỉ đô la.( có vẻ cao nhưng hãy đọc tiếp). đến năm 2000, nó đã tăng lên gần như gấp đôi với 5,75 nghìn tỉ đô la. Và hiện nay là 10,2 tỉ nghìn tỉ đô la. Con số này đã lên tới 11 nghìn tỉ đô la vào tháng trước, có nghĩa là chỉ số nợ trong nước của thành phố New York đã lớn vượt mức và cần có kế hoạch thay một hệ thống đo chỉ số mới vào năm sau.

“Tác dụng đòn bẩy” là câu khẩu hiệu lạ lùng của phố Wall đối với món nợ. Nó đang nằm tại vị trí trung tâm của cuộc khủng hoảng. Warren Buffett đã giải thích vấn đề này với phong cách có một không hai của ông trong chương trình “The Charlie Rose Show." Ông nói tác dụng đòn bẩy là con đường duy nhất một gã thông minh có thể đi đến khánh kiệt. bạn làm những việc sáng suốt, thì cuối cùng bạn sẽ rất giàu. Bạn có các quyết định sáng suốt và sử dụng tác dụng đòn bẩy, và bạn có một hành động sai lầm, nó có thể quét sạch bạn vì bất cứ thứ gì nhân với không đều hoàn không. Nhưng nó sẽ tăng lên nếu những người xung quanh bạn thực hiện thành công, bạn thành công.

Nếu có thể có một bài học từ các cơn khủng hoảng thì đó là một quy luật kinh tế giản đơn và lâu đời. Không hề có một bữa trưa miễn phí nào. Nếu bạn muốn điều gì, bạn phải trả giá cho nó. Nợ không phải là một điều xấu. Được sử dụng một cách hợp lý, nó nằm ở vị trí trung tâm của chủ nghĩa tư bản hiện đại. Nhưng trốn tránh hàng núi nợ nần bằng các công cụ tinh vi để che giấu chi phí, là một lời mời hấp dẫn gây ra hành vi vô trách nhiệm.

Đến một mức độ nào đó, việc tính toán ma thuật này phải dùng lại. Tới một mức nào đó, người tiêu dùng phải thôi sử dụng nhà riêng như ngân hàng và chính phủ phải đương đầu với các món nợ của mình. Nước Mỹ và các quốc gia khác đi quá giới hạn đã bị thức tỉnh bởi tiếng gào thét từ địa ngục. Nếu chúng ta có thể đáp lại và thay đổi rõ rệt hành vi của mình thì điều này trên thực tế có thể là một điều may mắn.

Trong ngắn hạn mọi giải pháp đối với cuộc khủng hoảng hiện nay đòi hỏi chính phủ phải tiếp nhận thêm nhiều món nợ và bồn phận lớn hơn. Điều này là cần thiết và chắc chắn xảy ra. Nhưng theo một số nhà kinh tế tiêu biểu biện luận, không có nghĩa là chúng ta nên kích thích nền kinh tế bằng việc cắt giảm thêm thuế. Đó là cách duy nhất làm cho mọi thứ trở nên giả tạo- tương tự như buộc một kẻ say sang năm đi cai rượu nhưng trong lúc chờ đợi lại gọi thêm nhiều whisky hơn. Một tác nhân tốt hơn nhiều là giới thiệu và xúc tiến thực hiện các dự án năng lượng và cơ sở hạn tầng lớn, là các khoản đầu tư chứ không phải tiêu dùng. Điều đó có một tác dụng rất khác biệt đối với vận mệnh tài chính của quốc gia.

Trong trung và dài hạn, chúng ta phải trở lại với những điều thiết yếu. Chằng hạn, các hộ gia đình cần tiết kiệm nhiều hơn. Chính phủ nên khuyến khích tiết kiệm tại mức mà những khoản tiền đó hợp lý hơn. Chính phủ Mỹ có nhiều khuyến khích tiêu dùng (ví dụ tiêu biểu nhất là khấu trừ lãi vay thế chấp), và chiến lược khuyến khích đó đã phát huy tác dụng. Chúng tôi có những ngôi nhà lớn nhất thế giới, ti vi màn hình phẳng nhất thế giới, và nhiều xe hơi nhất thế giới. Nếu chúng ta tính thuế tiêu dùng và khuyến khích tiết kiệm, thì việc đó cũng sẽ phát huy tác dụng. Những quy tắc đối với các khoản nợ dùng thẻ tín dụng nên được xét lại để đảm bảo người ta có thể thấy được rủi ro và chi phí cho những công cụ nợ này. Thay đổi theo hướng này sẽ tốt hơn cho các hộ gia đình cũng như chính phủ.

Phố Wall cũng sẽ cần phải thay đổi. Paul Volcker từ lâu đã cho rằng quá nhiều đổi mới tài chính hiện nay không có ý nghĩa gì. Nó đơn giản chỉ loanh quanh trong những tài nguyên hiện có trong khi đóng góp rất ít lợi nhuận cho nền kinh tế. Hoạt động như thế hiện nay sẽ bị giảm bớt đáng kể.

Boykin Curry, giám đốc điều hành của Eagle Capital nói “đã 20 năm cấu trúc ADN của gần như mọi thể chế tài chính đã thay đổi nghiêm trọng. mỗi lúc người ta đòi hỏi nhiều lực đòn bẩy và nhiều rủi ro hơn, một vài năm sau chứng tỏ họ đúng. Những người này rất bạo gan, họ được xúc tiến và năm giữ quyền kiểm soát nhiều tư bản hơn”. Trong khi đó những người có khả năng lại lưỡng lự, đề phòng lại được chứng minh là sai. Những kiểu thận trọng này càng bị đe dọa, vượt khỏi sự xúc tiến. Hhọ mất quyền nắm giữ vốn. Điều này xảy ra mỗi ngày ở mọi thể chế tài chính lần này qua lần khác, cho đến khi chúng ta kết thúc với một kiểu người đặc trưng để nắm giữ mọi thứ. Năm nay lượng tư bản còn lại cuối cùng được tái phân bổ cẩn thận hơn cho các nhà đầu tư và ban quản trị chín chắn hơn- như Warren Buffetts của thế giới.

Volcker cũng từng phản biện rằng hệ thống tài chính hết sức phức tạp gần như không ổn định như người ta vẫn tưởng và những nỗ lực có ảnh hưởng sâu rộng cần điều chỉnh và làm cho nó trở nên ổn định. Giờ đây những vấn đề này sẽ thu hút nhiều chú ý nhất. Nỗi ám ảnh của phố Wall là chính quyền cộng hòa sẽ can thiệp quá mức. Nhưng xét lại người cố vấn cho Obrama - Buffett, Volcker, cựu thống đốc kho bạc Robert Rubin và Larry Summers có nhiều khả năng sự cố gắng của họ sẽ cho ra đời một hệ thống tài chính được điểu chỉnh hợp lý hơn, sẽ ổn định và vững chắc.

Chính nền công nghiệp tài chính gần như đã chùn bước, và đó cũng không phải là một điều tồi tệ. Nó đã đột ngột tăng lên về quy mô. Tín hiệu hiện tại chỉ ra rằng 30% lượng tiền tệ năm ngoái kiếm được nhờ hệ thống tài chính và người tiêu dùng Mỹ đã tiêu hơn số tiền mà học kiếm được 800 triệu đô la. Do đó, phần lớn các tiến sĩ toán học hàng đầu sẽ bị lôi kéo vào công việc nghiên cứu tài chính không hiệu quả, thay vì những nghiên cứu công nghệ sinh học và kĩ thuật nhiên liệu. Cuộc khủng hoảng sẽ chặn đứng việc phân bổ nhầm các nguồn lực con người và tư bản, đồng thời định hướng lại chúng theo hướng hiệu quả hơn.

Nền kinh tế Mỹ vẫn còn rất năng động và linh hoạt. Cho đến nay dữ kiện đáng ngạc nhiên nhất tiếp tục là tín hiệu phục hồi của nền kinh tế cho dù đã trải qua rất nhiều cú sốc. Nó sẽ không kéo dài đặc biệt là nếu cuộc hoảng loạn còn tồn tại. Nhưng dù thế, điều đó nêu bật một hiện tượng là nền kinh tế Mỹ có hiệu quả thấp và sau một cuộc suy thoái gay go, sẽ có thể hồi phục nhanh hơn rất nhiều so với tưởng tượng của nhiều người. Sự đi lên của các nền kinh tế thị trường đang phát triển đang tạo ra sức mạng tăng trưởng toàn cầu cũng sẽ không biến mất trong chốc lát.

Nhìn chung, một chu trình mới cũng sẽ có lợi hơn cho nền kinh tế Mỹ. Suốt từ sự sụp đổ của liên bang Xô Viết, nước Mỹ đã vận hành nền kinh tế trong một thế giới không có bất kì cản trở và đè nén nào đối với sức mạnh của nó. Điều này là không có lợi cho các chính sách đối ngoại của nước này. Nó đã làm cho Washington ngạo mạn, lười nhác và khinh suất. Việc lập ra các quyết nghị của nước này cũng tương tự như chiến lược kinh doanh của General Motor những năm 1970 và 1980, một chu trình được thực hiện rộng rãi bởi rất nhiều nhân tố nội tại nhưng không cấp bách và ít ý thức được các áp lực bên ngoài. Chúng ta không cần phải lựa chọn các kế hoạch chiến lược; chúng ta có tất cả các chiến lược đó. Chúng ta có thể mắc sai lầm, có thể làm thế giới nổi giận, có thể cắt đứt các mối quan hệ liên minh, có thể lãng phí tài nguyên, tiến hành chiến tranh một cách kém cỏi - không hề có vấn đề gì. Chúng ta có thừa lý do để mắc quá nhiều lỗi.

Nhưng có một thế giới khác ngoài thế giới đó. Nếu Iraq bao trùm bóng tối lên sự tin cậy về chính trị và vũ trang của nước Mỹ thì cuộc khủng hoảng tài chính này đã làm xói mòn nền kinh tế và sức mạnh tài chính của nước Mỹ. Trong một thời gian ngắn thôi, đã có một triển vọng an toàn đối với đồng đô la và tín phiếu kho bạc, thế nhưng về lâu về dài, các quốc gia gần như sẽ nỗ lực giành thêm độc lập khỏi một siêu cường quốc đang mất thế ổn định. Bấy giờ nước Mỹ sẽ phải vận động để thu hút tư bản cho các trụ cột của nó và xoay sở làm cho ngân sách trở nên tốt hơn.

Chúng ta sẽ phải thuyết phục các nước tham gia vào công cuộc đó. Chúng ta không thể dàn quân trên biên giới nước Nga, lôi kéo Georgia và Ukraine gia nhập NATO, và vẫn mong có sự hợp tác của Nga đối với các chương trình vũ khí hạt nhân của Iran. Chúng ta không thể lên án các khoản đầu tư nước ngoài của Trung Quốc và Ả rập vào Mỹ trong một ngày rồi sau đó hi vọng rằng một ngày kia họ sẽ mua lượng thương phiếu có giá trị 4 triệu đô la. Chúng ta không thể tiếp tục thuyết giáo thế giới về chế độ dân chủ và tư bản chủ nghĩa trong khi đất nước chúng ta lại được xắp xếp lộn xộn không đúng quy cách.

Quan niệm cơ bản của người Mỹ là cạnh tranh là tốt trong kinh doanh, thể thao và cuộc sống. Chững lại và cân bằng là học thuyết cơ giới quyết định của James Madison, phơi bày và chống đối lại sự lạm dụng và thái độ ngạo mạn, áp đặt các quy tắc cho người khác. Quy tắc này sẽ tổn hại cho quốc gia mà đã quen với việc có tất cả các cái đó. Nhưng điều đó sẽ làm cho chúng ta hùng mạnh hơn trong dài hạn. Nếu chúng ta có thể rút ra bài học đúng đắn từ cuộc khủng hoảng này, nước Mỹ sẽ lại tỏa sáng một lần nữa với các quy luật của riêng nó. Và điều đó không thể có hại đối với nước Mỹ.